بسم الله الرحمن الرحیم
غیبت چیست؟
غیبت مؤمن از گناهان کبیره و حرام است. و غیبت: آن است که عیب مؤمنی - آن هم عیبی که پوشیده بر مردم است - در نبودش گفته شود خواه به قصد پایین آوردن منزلت او باشد یا نه و خواه عیب در بدنش باشد یا در نسب یا در اخلاق یا در عمل او یا در گفتار او یا در دین او یا در دنیای او یا در غیر آن از آنچه که پوشیده و پنهان بر مردم هست، باشد. همچنان که فرق نمیکند در بیان آن عیب اینکه به زبان بیان کند یا با انجام فعلی که از عیب او حکایت می کند باشد. و غیبت در صورتی حاصل می شود که شنونده ای باشد و گوینده قصد فهماندن و خبر دادن - یا آنچه که به حکم این دو هست - به شنونده باشد. همچنان در صورتی حاصل می گردد که شخص غیبت شونده را معین کند پس اگر گفت (یکی از اهل شهر ترسو است) غیبت نیست، و همچنین اگر بگوید : (یکی از فرزندان زید ترسو است)، بله ممکن است به لحاظ اینکه اهانت و انتقاص از آنان باشد حرام گردد و نه به لحاظ غیبت. و باید کسی که غیبت میکند از کرده خود پشیمان گردد و توبه کند، و احتیاط مستحب آن است که - اگر مفسده ای بار نشود - از شخص غیبت شده حلالیت بطلبد یا اینکه برای او استغفار کند. (بخش استفتائات آیت الله سید علی سیستانی)
غیبت در قرآن
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً أَ یُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخیهِ مَیْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحیمٌ.
ترجمه: ای کسانی که ایمان آورده اید! از بسیاری از گمانها بپرهیزید، چرا که بعضی از گمانها گناه است و هرگز (در کار دیگران) تجسّس نکنید و هیچ یک از شما دیگری را غیبت نکند ، آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟! ( به یقین) همه شما از این امر کراهت دارید تقوای الهی پیشه کنید که خداوند توبه پذیر و مهربان است! (سوره حجرات، آیه 12)
غیبت در روایات
1- پیامبر اکرم (ص) فرمودند: هر کس از مرد یا زن مسلمانى غیبت کند، خداوند تا چهل شبانه روز نماز و روزه او را نپذیرد مگر این که غیبت شونده او را ببخشد. (بحارالأنوار، ج72، ص 258، ح53)
2- پیامبر اکرم (ص) فرمودند: غیبت کردن در [نابودى] دین مسلمان مؤثرتر از خوره در درون اوست. (کافی، ج2، ص357، ح1)
3- پیامبر اکرم (ص) فرمودند: هر که در مجلسی بشنود که از برادرش غیبت می شود و آن غیبت را از او دفع کند خداوند هزار باب بدی را در دنیا و آخرت از او دفع می کند. (من لا یحضره الفقیه، ج4، ص 15)
4- پیامبر اکرم (ص) فرمودند: روز قیامت فردى را مى آورند و او را در پیشگاه خدا نگه مى دارند و کارنامه اش را به او مى دهند، اما حسنات خود را در آن نمى بیند. عرض مى کند: الهى! این کارنامه من نیست! زیرا من در آن طاعات خود را نمى بینم! به او گفته مى شود: پروردگار تو نه خطا مى کند و نه فراموش. عمل تو به سبب غیبت کردن از مردم بر باد رفت. سپس مرد دیگرى را مى آورند و کارنامه اش را به او مى دهند. در آن طاعت بسیارى را مشاهده مى کند. عرض مى کند: الهى! این کارنامه من نیست! زیرا من این طاعات را بجا نیاورده ام! گفته مى شود: فلانى از تو غیبت کرد و من حسنات او را به تو دادم. (جامع الأخبار، ص 147)
5- پیامبر اکرم (ص) فرمودند: شب معراج به قومی گذشتم که روی خود را با چنگالهایشان خراش میدادند و با آن صورت و سینه هایشان را میخراشیدند... از جبرئیل پرسیدم اینها کیانند؟ گفت: اینها کسانی هستند که گوشت های مردم را میخوردند (غیبت مردم را میکردند) و درباره آبروی آنها سخن میگفتند. (اقتباس از چهل حدیث، حضرت امام خمینی ره، ص304)
6- امیر المؤمنین امام علی (ع) فرمودند: شنونده غیبت، مانند غیبت کننده است. (تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص221، ح4443)
7- امام باقر (ع) فرمودند: کسى که در حضور او از برادر مؤمنش غیبت شود و او به یاریش برخیزد، خداوند در دنیا و آخرت او را یارى دهد و کسى که در حضور او از برادر مؤمنش غیبت شود و او ـ با آن که مى تواند یاریش کند ـ به یارى او برنخیزد و از وى دفاع نکند، خداوند او را در دنیا و آخرت پَست گرداند. (ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ص 148)
برخی موراد جواز غیبت
برای مشورت در امر مهمی مانند ازدواج یا مشارکت و امثال آنها غیبت جایز است و همچنین غیبت شخص فاسق (یعنی کسی است که مرتکب معصیت بشود) در صورتی که آن فاسق متجاهر به فسقی باشد [یعنی آن گناه را علنی انجام دهد] در خصوص همان امر [یعنی همان گناه علنی وی] غیبت او اشکال ندارد. (اقتباس از استفتائات آیت الله سید علی سیستانی)
(گوشه ایی از بخش روایات اقتباس از سایت آوینی)
